علیرضا ذکاوتی قراگزلو

علیرضا ذکاوتی قراگزلو، نویسنده، مترجم و پژوهشگر برجسته ایرانی، در تاریخ ۲۰ فروردین ۱۴۰۴ در سن ۸۲ سالگی درگذشت. او در سال ۱۳۲۲ در همدان به دنیا آمد و از همان کودکی تحت تأثیر خانواده‌ای مذهبی و علمی قرار گرفت. پدرش، شیخ علی‌اصغر ذکاوتی قراگزلو، عالم و ادیب و شاعر بود و مادرش نیز از خاندان عارفان نامدار قرن سیزدهم هجری به شمار می‌رفت. این زمینه‌های خانوادگی باعث شد که ذکاوتی از سنین پایین با ادبیات و عرفان آشنا شود و به مطالعه و تحقیق در این زمینه‌ها بپردازد.

ذکاوتی قراگزلو در طول چهار دهه فعالیت علمی و ادبی خود، آثار متعددی در زمینه ادبیات فارسی و عرفان اسلامی منتشر کرد. او به عنوان یکی از پژوهشگران و نویسندگان معاصر، نقدهای بسیاری بر آثار کلاسیک ایران نوشته و در زمینه‌های مختلف ادبیات ابداعی و تحقیقی فعالیت کرده است. از جمله آثار برجسته او می‌توان به کتاب‌های «عرفانیات»، «عمر خیام» و ترجمه «تمدن اسلامی در قرن چهارم و پنجم» اشاره کرد. این آثار نه تنها به غنای ادبیات فارسی افزوده‌اند، بلکه به درک عمیق‌تری از فرهنگ و تاریخ ایران نیز کمک کرده‌اند.

ذکاوتی همچنین به عنوان یکی از مؤلفان دائرةالمعارف تشیع شناخته می‌شود و همکاری‌های مستمری با بنیاد دائرةالمعارف اسلامی و دانشنامه جهان اسلام داشته است. او در این زمینه مقالات و پژوهش‌های زیادی منتشر کرده که به غنای ادبیات و فرهنگ ایرانی افزوده است. آثار او در حوزه فرهنگ و دین، به ویژه در زمینه نقد کتاب، مورد توجه و تقدیر قرار گرفته است.

از دیگر فعالیت‌های علمی او می‌توان به شرکت در بیش از ۲۰ کنگره و همایش علمی ملی اشاره کرد. او در کنگره‌های مختلفی از جمله کنگره حافظ و میرسیدعلی همدانی در تاجیکستان شرکت کرده و مقالاتی ارائه داده است. همچنین، به عنوان داور کتاب سال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به مدت ۱۰ سال فعالیت کرده است.

ذکاوتی قراگزلو در دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان از بدو تأسیس آن در سال ۱۳۶۶ تدریس کرده و به عنوان استاد مدعو در دانشگاه‌های دیگر نیز فعالیت داشته است. او با دانشگاه بوعلی سینا همکاری پژوهشی داشته و در تدریس ادبیات فارسی و عربی در دانشگاه علامه طباطبایی نیز نقش داشته است.

یکی از کارهای برجسته او در تصحیح و بازسازی کهنه‌ترین نسخهٔ اسکندرنامهٔ منوچهر خان حکیم بوده است. این اثر به خوبی اوضاع عصر صفوی را نشان می‌دهد و به خوانندگان کمک می‌کند تا با تاریخ و فرهنگ آن دوران آشنا شوند. ذکاوتی در این زمینه با دقت و زحمت بسیار، نسخه‌های قدیمی را مرتب کرده و اطلاعات تاریخی و اجتماعی ارزشمندی را استخراج کرده است.

آثار او نه تنها به ادبیات فارسی بلکه به ادبیات عربی نیز گسترش یافته و او برخی از شاهکارهای ادب عربی را به زبان فارسی معرفی و ترجمه کرده است. این تلاش‌ها نشان‌دهنده تعهد او به ترویج فرهنگ و ادبیات در ایران و جهان است.

ذکاوتی قراگزلو با آثار و فعالیت‌های خود، نه تنها به غنای ادبیات فارسی کمک کرده، بلکه به ترویج فرهنگ و تاریخ ایران نیز پرداخته است. او با نقدهای عمیق و ترجمه‌های دقیق خود، به نسل‌های آینده این امکان را می‌دهد که با فرهنگ غنی ایران آشنا شوند و از آن بهره‌مند گردند. یاد و خاطره او همواره در دل دوستداران ادبیات و فرهنگ ایران زنده خواهد ماند.